Zarządzanie portfelem inwestycyjnym powstałym w toku reorganizacji firmy rodzinnej

Jednym z kluczowych elementów przygotowywania procesu reorganizacji przedsiębiorstwa rodzinnego, mającej służyć przystosowaniu firmy do efektywnej sukcesji, jest identyfikacja aktywów nieoperacyjnych znajdujących się w posiadaniu tej firmy. Przez aktywa nieoperacyjne należy rozumieć składniki majątku i części przedsiębiorstwa niezwiązane z podstawowym obszarem funkcjonowania firmy. Tego rodzaju składnikami mogą być np. nieruchomości inwestycyjne, zabytkowe samochody, papiery wartościowe, dzieła sztuki czy inne aktywa kolekcjonerskie.

Przegląd sytuacji finansowej i majątku przedsiębiorstwa rodzinnego, poprzedzający przekazanie sterów zarządzania młodszemu pokoleniu, powinien służyć wytypowaniu aktywów, które w celu maksymalizacji wartości firmy powinny zostać upłynnione lub w stosunku do których należy rozważyć zlecenie wyspecjalizowanego zarządzania. Sprzedaż wybranych aktywów nieoperacyjnych może skutkować uwolnieniem płynnych środków o znacznej wartości. W przypadku, gdy środki te nie są przeznaczone na inwestycje w rozwój działalności biznesowej, niezbędne jest przyjęcie indywidualnego podejścia do zarządzania nimi.

Istotą procesu reorganizacji aktywów nieoperacyjnych jest stworzenie zbilansowanego portfela inwestycyjnego, który będzie wypracowywał dla właścicieli zadowalającą stopę zwrotu, przy dopuszczalnym poziomie ryzyka. Decyzja o sprzedaży poszczególnych aktywów niezwiązanych z podstawowym biznesem firmy rodzinnej na potrzeby konstrukcji zbilansowanego portfela inwestycyjnego powinna być podjęta w oparciu o analizę profilu inwestycyjnego danej rodziny i jej pozostałych składników majątku, długości horyzontu inwestycyjnego czy aspektów podatkowo-prawnych.

Zdefiniowanie profilu, celów i ograniczeń inwestycyjnych

Etapem, który musi poprzedzić konstrukcję portfela inwestycyjnego w procesie zarządzania aktywami, jest stworzenie profilu inwestycyjnego danego inwestora. W zależności od danej sytuacji możemy odrębnie analizować profil inwestycyjny nestora bądź sukcesora, jak również możemy rozważać strategię inwestycyjną na poziomie rodziny. Proces profilowania obejmuje określenie sytuacji oraz charakterystyk inwestora, a także zdefiniowanie celów i towarzyszących im ograniczeń inwestycyjnych.

Zdefiniowanie celów inwestycyjnych obejmuje określenie wymaganej przez inwestora stopy zwrotu z zainwestowanego kapitału. Stopa zwrotu, jaką ma generować portfel inwestycyjny, powinna służyć umożliwieniu zrealizowania w przyjętym horyzoncie czasowym założonych celów, przy określonej wartości zaangażowanego kapitału. Cele inwestora mogą być zdefiniowane różnorako, jednak muszą posiadać pewne wspólne, mierzalne elementy. Przykładowo cel inwestycyjny może być zdefiniowany w następujący sposób: uzbieranie środków, umożliwiających przejście na emeryturę za 10 lat, podczas której przez 25 lat będzie pobierane z rachunku inwestycyjnego 10 tys. zł miesięcznie, przy założeniu, że obecna wartość środków przeznaczonych na ten cel wynosi 500 tys. zł i będzie powiększana z bieżących zarobków o 5 tys. zł każdego miesiąca, aż do osiągniecia wieku emerytalnego.

Gdy znane są już cele inwestycyjne należy przeanalizować sytuację inwestora pod względem poziomu możliwego do zaakceptowania poziomu ryzyka inwestycji. W tej materii należy odróżnić zdolność i skłonność do podejmowania ryzyka inwestycyjnego.
Zdolność do podejmowanie ryzyka warunkowana jest odpornością ogólnej sytuacji materialnej inwestora na ponoszenie ewentualnych strat w portfelu inwestycyjnym.

Zdolność ta rośnie wraz z:

• wysokością relacji zarobków bieżących do codziennych wydatków
• długością horyzontu inwestycyjnego (czasu na realizację założonych celów)
• obecną wartością aktywów w portfelu
• wzrostem elastyczności w modyfikowaniu założonych celów
• spadkiem istotności realizacji celów

Przykładowo inwestor, który obecnie dysponuje płynnymi aktywami o znacznej wartości, jest w stanie zwiększać istotnie wartość portfela z bieżących zarobków, posiada kilkunastoletni horyzont inwestycyjny i może dość swobodnie zmieniać założenia dotyczące celów inwestycyjnych (np. przejść na emeryturę nieco później, niż pierwotnie planował), może pozwolić sobie na wysoki poziom ryzyka inwestycji i oczekiwać zwiększonych stóp zwrotu z tego tytułu.

Zdolność do ponoszenia ryzyka w biznesie nie zawsze idzie jednak w parze ze skłonnością do podejmowanie ryzyka inwestycyjnego. Cecha ta warunkowana jest profilem psychologicznym danego inwestora, zaś jej ocena jest w mniejszym stopniu mierzalna, niż zdolność do ponoszenia ryzyka. Ocena skłonności do ponoszenia ryzyka powinna przebiegać indywidualnie w odniesieniu do każdego inwestora, a z pomocą w tej kwestii może przyjść dorobek rozwijającej się dyscypliny finansów behawioralnych.

Pionierzy firm rodzinnych, którzy przez lata podejmowali decyzje dotyczące rozwoju firmy obarczone ryzykiem biznesowym posiadają często zwiększoną skłonność do podejmowania ryzyka, jednak ich doświadczenie obejmuje poruszanie się w warunkach ryzyka biznesowego, które od ryzyka inwestycyjnego bywa odmienne. Nie należy zatem odgórnie zakładać, że portfel inwestycyjny wydzielony w ramach reorganizacji firmy rodzinnej powinien być zarządzany przy założeniu wysokiej skłonności inwestora do ponoszenia ryzyka.

W ramach tworzenia profilu inwestora można napotkać dodatkowe ograniczenia, które będą rzutować na przyjętą strategię inwestycyjną. W szczególności mogą być to ograniczenia wynikające z: długości założonego horyzontu inwestycyjnego, wymagań dotyczących bieżącej płynności środków w portfelu, względów podatkowych, ograniczeń prawnych lub specyficznych uwarunkowań sytuacji danego inwestora.

Konstrukcja, monitoring i ocena portfela inwestycyjnego

Po określeniu profilu inwestora możliwe jest przejście do fazy realizacji inwestycji i rozpoczęcia konstrukcji portfela. Dobór walorów, które zostaną nabyte do portfela przebiega dwuetapowo: w pierwszej kolejności dokonuje się podziału portfela na poszczególne klasy aktywów (takie jak: akcje, obligacje, instrumenty rynku pieniężnego, nieruchomości, surowce, fundusze PE/VC, fundusze hedgingowe i inne inwestycje alternatywne), a dopiero w następnym etapie w ramach wydzielonych klas dobiera się poszczególne instrumenty. Co ważne, decyzje dotyczące strategicznej alokacji aktywów, w tym wag poszczególnych klas aktywów w portfelu, odpowiadają najczęściej za większy udział w generowaniu stóp zwrotu, niż dobór indywidualnych walorów.

Zarówno w pierwotnej konstrukcji portfela, jak i w późniejszych modyfikacjach jego składu, należy szczególną uwagę poświęcić kwestii dywersyfikacji aktywów, czyli rozpraszania ryzyka pomiędzy różne, możliwie nisko powiązane ze sobą rodzaje inwestycji. W warunkach globalizacji rynków finansowych i rozszerzania ofert dostępnych dla inwestorów instrumentów finansowych warto rozważyć dywersyfikację międzynarodową, to znaczy inwestowanie w instrumenty finansowe z różnych krajów, w tym instrumenty denominowane w walutach innych, niż bazowa waluta inwestora.

Zaprojektowany i nabyty portfel inwestycyjny wymaga okresowych przeglądów połączonych z oceną realizacji założonych rezultatów. W ocenie tej niezbędnym elementem jest jasny punkt odniesienia w postaci tzw. benchmarku. Prawidłowa kontrola wyników inwestycyjnych wymaga regularności prowadzenia ocen i konsekwencji we wdrażaniu zmian wynikających z wcześniej założonych strategii inwestycyjnych. W szczególności należy trzymać się ustalonej strategii dotyczącej dezinwestycji nietrafionych pozycji, by nie pogłębiać poniesionych strat
w płonnym oczekiwaniu na „odbicie” i wyjście na zero.

Poprzedni artykuł

Następny artykuł